Geysir

Mörk

Afmörkun svæðisins miðar að því að ná utan um yfirborðsummerki jarðhita á svæðinu.

Stærð

3 km²

Svæðislýsing

Jarðhitasvæðið sem kennt er við Geysi. Yfirborðsummerki jarðhita ásamt jarðhitakerfinu í heild sinni.

Flokkun

Grunnflokkur: Virk ferli landmótunar
Flokkur: Jarðhiti
Gerð: Kísilhverir

Jarðsaga

Tími: Nútími
Skeið: Sögulegur tími
Aldur: Svæðið hefur verið virkt í a.m.k. 8.000 ár og hugsanlega mun lengur

Lýsing

Geysir í Haukadal er frægasti goshver heims og sá sem gefur öllum erlendum gosverum nafn (geyser). Það skýrist af því að hann var löngu þekktur í Evrópu sem mikið furðuverk þegar Vesturlandabúar uppgötvuðu önnur goshverasvæði, t.d. í Ameríku og á Nýja Sjálandi. Við Geysi er mikið kísilhverasvæði með samfelldu hverahrúðri á stóru svæði. Sumir kísilhveranna eru eða hafa verið goshverir. Gufuhverir, leirhverir og leirugir vatnshverir finnast einnig. Upp af svæðinu rís Laugarfjall, ávalur líparíthryggur. Suður af hverasvæðinu er allmikið mýrlendi og teygir jarðhitinn sig þangað. Jarðhitasvæðið virðist tengjast skástígum sprungum sem líklega eru hluti suðurlandsskjálftabeltisins.

Forsendur fyrir verndun

Frægasta goshverasvæði í Evrópu og eitt fárra sem þekkt var í árhundruð. Á svæðinu er mikill fjöldi hvera og lauga af mismunandi gerðum. Miklar rannsóknir hafa farið fram í gegnum aldirnar á goshegðun Geysis og Strokks, tengslum við jarðskjálfta, gróðri á svæðinu, á örverum í hverunum og fleira. Geysir gefur erlendum hverum nafn „geyser”. Geysissvæðið er einstakt á heimsvísu með hátt vísindalegt gildi, mikið fræðslu- og upplifunargildi.

Ógnir

Helstu ógnir eru ferðamennska og nýting jarðhita. Umtalsvert rask einkum vegna ferðamennsku en einnig vegna nýtingar. Hverahrúður er mikið skemmt og orðið að ljósri möl vegna átroðnings. Þjóðvegur liggur í gegnum suðurhluta svæðisins.

Aðgerðir til verndar

Mikilvægt að koma í veg fyrir að fólk gangi á hrúðursvæðinu og tryggja þarf óhindrað flæði jarðhitavatns um svæðið. Aðgangsstýring ferðamanna gæti þurft á álagstímum.

Núverandi vernd

Geysissvæðið var á náttúruverndaráætlun 2004-2008 og er á náttúruminjaskrá sem aðrar náttúruminjar (svæði nr. 737, Haukadalur og Almenningur).

Hverasvæðið og hverahrúðrið njóta sérstakrar verndar skv. 61. gr. laga um náttúruvernd.

Í þingsályktun um áætlun um vernd og orkunýtingu landsvæða og sem samþykkt var á Alþingi 14. janúar 2013 (http://www.althingi.is/altext/141/s/0892.html) er Geysir í verndarflokki virkjunarkosta.

Kortasjá

Geysir í kortasjá

Útgáfudagsetning

5. apríl 2018.

Heimildir

Kristján Jónasson og Sigmundur Einarsson 2009. Jarðminjar á háhitasvæðum Íslands. Jarðfræði, landmótun og yfirborðsummerki jarðhita. Náttúrufræðistofnun Íslands NI-09012. Unnið fyrir Orkustofnun.

Helgi Torfason 1985. The Great Geysir. The Geysir Conservation Committe, Reykjavík.

Helgi Torfason og Ingvar Atli Sigurðsson 2002. Verndun jarðminja á Íslandi. Unnið af Náttúrufræðistofnun Íslands og Náttúruvernd ríkisins. NI-02019.