Álft (Cygnus cygnus)

Kort 1: Meðaltal álfta á 10 km strandlengju eða á hverju svæði inn til landsins í vetrarfuglatalningum 1952−2014. – *Winter distribution of* Cygnus cygnus in mid-winter counts 1952−2014. Numbers indicate mean number of birds per 10 km coastline or at each inland site (IINH mid-winter counts).

Kort 2: Fjöldi og dreifing álfta á láglendi um 20. apríl 2012. Álftir voru ekki taldar í Skagafirði. Alls sáust 18.738 fuglar. – *Number and distribution of* Cygnus cygnus in the lowlands of Iceland c. 20 April 2012. The survey did not record swans in Skagafjörður in N-Iceland. A total of 18,738 birds were observed.

Fjöldi og dreifing álfta á sunnanverðu landinu í október 2013 — Kort 3: Fjöldi og dreifing álfta á sunnanverðu landinu (Álftafjörður vestur um í Hvammsfjörð) í október 2013. Alls sáust 19.120 fuglar. – *Number and distribution of* Cygnus cygnus seen in aerial survey in the lowlands of South and West Iceland in mid-October 2013. A total of 19,120 birds were observed.

Kort 4: Álftir í fjaðrafelli sumarið 2005. Alls sáust 15.327 fuglar. – *Moulting sites of* Cygnus cygnus in Iceland in summer 2005. A total of 15,327 birds were observed.

Útbreiðsla

Álftin verpur í N-Evrópu og í Asíu til Kyrrahafs og er hér algengur varpfugl víða um land, bæði á láglendi og vel grónum svæðum með tjörnum og vötnum á hálendi.

Stofn

Stofninn hefur vaxið stöðugt í a.m.k. 30 ár og taldi 34 þúsund fugla í janúar 2015 (Hall o.fl. 2016). Álftin er að mestu farfugl og fer aðallega til Bretlandseyja, en innan við 5% stofnsins dvelja hér á vetrum, bæði við ströndina á SV- og Vesturlandi og á lindasvæðum á Suður- og NA-landi (Náttúrufræðistofnun, vetrarfuglatalningar).

Varpfuglar sem koma upp ungum eru lítill hluti álftastofnsins og ávallt innan við fimmtungur vetrarstofns (Wildfowl and Wetlands Trust). Því er erfitt er að meta raunverulegan varpstofn (óðalsfugla), þar sem stór hluti fuglanna (jafnvel helmingur) verpur ekki á hverju ári og varpárangur er misjafn eftir árferði (Arnþór Garðarsson og Kristinn Haukur Skarphéðinsson 1984, Rees o.fl. 1991, Tómas G. Gunnarsson 2003, Náttúrufræðistofnun Íslands, óbirt gögn). Í janúar 2015 voru t.d. ríflega 3.100 fjölskyldur með unga í íslenska álftastofninum (Hall o.fl. 2016) og hafa óðalspörin verið um 6.200 sumarið 2014, þ.e. ef helmingur þeirra hefur komið upp ungum það árið.

Válisti

LC (ekki í hættu)

Ísland	Evrópuválisti	Heimsválisti
LC	LC	LC

Forsendur flokkunar

Kynslóðalengd (IUCN): 12,3 ár
Tímabil sem mat miðast við (3 kynslóðir): 37 ár.

Álftastofninn hefur vaxið mikið á undanförnum áratugum og er auk þess það stór og dreifður að hann telst ekki vera í hættu (LC).

Hættuflokkar Alþjóðanáttúruverndarsamtakanna (IUCN)

Viðmið IUCN um mat á válista (pdf)

Eldri válistar

Válisti 2000: Álft var ekki í hættu (LC).

Verndun

Álft er friðuð samkvæmt lögum nr. 64/1994 um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum.

Mikilvæg svæði

Ferns konar mikilvæg svæði koma til álita fyrir álft, þ.e. varpsvæði, vetrarstöðvar (kort 1), viðkomustaðir (kort 2 og 3) og fjaðrafellistöðvar (kort 4), og skarast þau mörg hver.

Nokkur vandkvæði eru að meta alþjóðlega þýðingu einstakra varpsvæða hér á landi fyrir álftir, bæði vegna þess að hlutfall varppara (óðalspara) er ekki þekkt í stofninum og nákvæmar talningar á fuglum á einstökum varpsvæðum liggja yfirleitt ekki fyrir. Loks hefur álftum fjölgað mikið og því þyrfti að telja álftir mun oftar á einstökum varpstöðvum en gert hefur verið hingað til. Hér er gert ráð fyrir að ²/₃ stofnsins séu varpfuglar (óðalsfuglar), sbr. vinnureglu Wetlands International (2016), þó væntanlega sé það ofmat. Samkvæmt því eru átta svæði hér á landi sem flokkast sem alþjóðlega mikilvæg fyrir álft og gæti um fjórðungur stofnsins orpið þar (tafla 1).

Líklegt er að vetrarstöðvar álftar á Suðurlandsundirlendi í heild og jafnvel á einstökum svæðum þar (t.d. í Þykkvabæ) flokkist sem alþjóðlega mikilvægar, a.m.k. sum árin.

Fjölmargir viðkomustaðir eru alþjóðlega mikilvægir fyrir álft og stundum hefur þriðjungur stofnsins verið á einum stað á vorin, þ.e. í Lóni, og álíka hlutfall á Suðurlandsundirlendi á haustin (tafla 2).

Samtals 11 fjaðrafellisvæði eru alþjóðlega mikilvæg fyrir álft og sumarið 2005 felldu yfir 13 þúsund álftir fjaðrir á mikilvægum fuglasvæðum (tafla 3), þ.e. meira en helmingur alls stofnsins á þeim tíma.

IBA viðmið – IBA criteria:

A4 i: Evrópa = 1.300 fuglar/birds; 460 pör/pairs (Wetlands International 2016, uppfært/updated)

B1 i: Ísland/Bretlandseyjar = 340 fuglar/birds; 133 pör/pairs (Wetlands International 2016, uppfært/updated)

Töflur

Tafla 1: Álftavarp á mikilvægum fuglasvæðum á Íslandi – Breeding Cygnus cygnus in important bird areas in Iceland.*

Svæði Area	Svæðisnúmer Area code	Árstími Season	Fjöldi (pör) Number (pairs)	Ár Year	% af íslenskum stofni % of Icelandic popul.	Alþjóðlegt mikilvægi International importance
Laxárdalsheiði	VOT-V_3	B	192	2012	1,8	B1i
Arnarvatnsheiði	VOT-N_1	B	639	2012	6,1	A4i, B1i
Víðidalstunguheiði	VOT-N_2	B	157	2012	1,5	B1i
Skagi	VOT-N_5	B	126	2012	1,2	B1i
Jökuldalsheiði	VOT-A_2	B	206	1981	5,2	B1i
Hornafjörður–Kolgríma¹	VOT-A_4	B	150	2012	1,4	B1i
Landbrot–Meðalland²	VOT-S_1	B	120	2012	1,1	B1i
Suðurlandsundirlendi²	VOT-S_3	B	400	2016	3,5	B1i
Önnur mikilvæg svæði Other important areas		B	350	2016	3,1
Alls–Total					(24,9)
byggt á Náttúrufræðistofnun Íslands, óbirt gögn. ¹Einar Ó. Þorleifsson, gróft mat/rough estimate* ²Náttúrufræðistofnun Íslands, gróft mat/rough estimate

Tafla 2: Fjöldi álfta á nokkrum hefðbundnum viðkomusvæðum. – Number of Cygnus cygnus in several traditional staging areas in Iceland.

Svæði Area	Svæðisnúmer Area code	Árstími Season	Fjöldi (fuglar) Number (birds)	Ár Year	% af íslenskum stofni* % of Icelandic popul.	Alþjóðlegt mikilvægi International importance
Ferjubakkaflói–Hólmavað¹	VOT-V_1	P	851	1982	7,7	B1i
Hóp–Vatnsdalur¹	VOT-N_3	P	1.464	1982	13,3	A4i, B1i
Lónsfjörður²	FG-A_5	P	**9.000	2000–2016	34,6	A4i, B1i
Hornafjörður–Kolgríma¹	VOT-A_4	P	603	1982	5,5	B1i
Suðurlandsundirlendi³	VOT-S_3	P	11.052	2013	35,7	A4i, B1i
Miðað við stofnstærð á hverjum tíma/Based on population size in a given year. Byggt á/From Wetlands International* (2016). *Hámarksfjöldi/max number* ¹Arnþór Garðarsson og Kristinn H. Skarphéðinsson 1984 ²Fuglaathugunarstöð Suðausturlands, óbirt gögn/unpubl. data ³Náttúrufræðistofnun Íslands, óbirt gögn/unpubl. data

Tafla 3: Mikilvægir fjaðrafellistaðir fyrir álftir – Moulting sites that are important for Cygnus cygnus in Iceland.

Svæði Area	Svæðisnúmer Area code	Árstími Season	Fjöldi (fuglar) Number (birds)	Ár Year	% af íslenskum stofni % of Icelandic popul.	Alþjóðlegt mikilvægi International importance
Borgarfjörður–Löngufjörur	FG-V_10	N	1.133	2005	4,4	B1i
Breiðafjörður	FG-V_11	N	3.201	2005	12,3	A4i, B1i
Arnarvatnsheiði	VOT-N_1	N	1.236	2005	4,8	B1i
Víðidalstunguheiði	VOT-N_2	N	557	2005	2,1	B1i
Hóp–Vatnsdalur	VOT-N_3	N	695	2005	2,7	B1i
Láglendi Skagafjarðar¹	VOT-N_6	N	393	2005	1,5	B1i
Mývatn–Laxá²	VOT-N_11	N	350	2005	1,3	B1i
Jökuldalsheiði³	VOT-A_2	N	297	2005	1,1	B1i
Álftafjörður⁴	FG-A_3	N	1.063	2005	4,1	B1i
Lónsfjörður⁴	FG-A_5	N	4.146	2005	15,9	A4i, B1i
Stokkseyri–Eyrarbakki⁵	FG-S_1	N	300	2005	1,2	B1i
Önnur mikilvæg svæði Other important areas		N	258	2005	1,0
Alls–Total			13.629		52,4
¹Ólafur Einarsson, óbirt gögn/unpubl. data ²Náttúrustofa Norðausturlands, óbirt gögn/unpubl. data ³Arnþór Garðarsson, Halldór Walter Stefánsson, Ólafur Einarsson, óbirt gögn/unpubl. data ⁴Arnþór Garðarsson, óbirt gögn/unpubl. data ⁵Jóhann Óli Hilmarsson og Ólafur Einarsson, óbirt gögn/unpubl. data

English summary

The mid-winter population of the Icelandic breeding Cygnus cygnus was 34,000 birds in January 2015 of which <20% were successful breeders. The number of breeding pairs, however, is unknown. Eleven breeding sites are designated as IBASs and 25% of the total population breeds within IBAs. Four staging sites areas and 11 moulting sites are designated IBAs, the latter holding 52% of the total population.

Icelandic Red list 2018: Least concern (LC) as in 2000.

Heimildir

Arnþór Garðarsson og Kristinn H. Skarphéðinsson 1984. A census of the Icelandic Whooper Swan population. Wildfowl 35: 37–47.

Hall, C., O. Crowe, G. McElwaine, Ó. Einarsson, N. Calbrade og E. Rees 2016. Population size and breeding success of the Icelandic Whooper Swan Cygnus cygnus: results of the 2015 international census. Wildfowl 66: 75–97.

Halldór Walter Stefánsson 2016. Íslenski grágæsastofninn 2012: fjöldi og dreifing á láglendi að vorlagi. Náttúrustofa Austurlands, NA-160156. Neskaupsstaður: Náttúrustofa Austurlands.

Náttúrufræðistofnun Íslands. Vetrarfuglatalningar: niðurstöður (1952–2015, óbirt gögn, nema 1987–1989 og 2002–2015). http://www.ni.is/greinar/vetrarfuglatalningar-nidurstodur [skoðað 15.5.2016].

Rees, E.C., J.M. Black, C.J. Spray og Skarphéðinn Þórisson 1991. Comparative study of The breeding success of Whooper Swans Cygnus cygnus nesting in upland and lowland regions of Iceland. Ibis 133: 365–373.

Tómas, G. Gunnarsson 2003. Varpvistfræði álfta í uppsveitum Árnessýslu sumarið 1996. Bliki 24:13–24.

Wetlands International 2016. Waterbird Population Estimates. http://wpe.wetlands.org/search [skoðað 26. nóvember 2016]

Wildfowl and Wetlands Trust. Goose & Swan Monitoring Programme (Niðurstöður álfta- og gæsatalninga á Bretlandseyjum). http://monitoring.wwt.org.uk/our-work/goose-swan-monitoring-programme [skoðað 26. október 2016].

Höfundur

Kristinn Haukur Skarphéðinsson maí 2017, júní 2018, október 2018

Was the content helpful Back to top

Thank you!

Please tell us why:

There is not enough content

There is too much content

The content is outdated

The content is too complicated

Hide
|